Medycyna i biologia

Mechanizm rozróżniania barw

Drugą odmianą jest osłabione poczucie barw. Dotyczy najczęściej barwy czerwonej i zielonej. Ludzie tacy rozpoznają te barwy, ale tylko wtedy, gdy widzą przedmioty pod dużym kątem lub gdy oświetlone zostaną przez dodatkową porcję światła. Odmianą taką jest na przykład anerytropsja, w której widzenie barwy czerwonej jest osłabione.

Trzecią odmianą jest częściowa ślepota, która cechuje się dwuchromatycznym układem barw.

Występuje w trzech wariantach 1) Protanopsja, w której rozpoznanie barwy czerwonej jest niemożliwe; widmo jest dla tych ludzi skrócone w części czerwonej, rozpoznawanie, barwy zielonej także zwykle szwankuje. 2) Deuteranopsja, w której rozpoznawanie barwy zielonej jest zniesione, i, tu zwykle występuje upośledzenie odczuwania barwy czerwonej. 3) Tritanopsja, w ktróej zależnie od autora nie rozpoznaje się barwy żółto-niebieskiej (wg Heringa) lub fiołkowej (wg Helmholtza); ta odmiana jest najrzadsza.

Jest sprawą ważną przed przyjęciem pracownika do zawodu, w którym widzenie barw jest nieodzowną koniecznością, sprawdzenie, czyi rozpoznaje on prawidłowo wszystkie barwy. Badanie przeprowadza, się przy pomocy tablic Stillinga lub Ishihary, które wykonane są przez malarzy lub przy współpracy malarzy daltoników. Tablice przedstawiają liczby i litery, w których tło jest szare, pokryte okrągłymi kołami różnej wielkości i dwóch rodzajów. Barwy są przedstawione w postaci wymienionych kółek, z których jedne stanowią tło dodatkowe, a z drugich ułożone są różne znaki. Oko prawidłowe z łatwością rozróżni tło od liter, natomiast daltonicy nie odczytają ani liter, ani cyfr, bo zestawione są z barw, których nie rozpoznają. Dokładniejsze badanie przeprowadza się przy pomocy tablicy, świateł barwnych Pola. Przyrząd składa się z szafki, w której istnieją liczne otwory ustawione rzędami. Otwory te dają się zmniejszać i zwiększać przy pomocy odpowiednich blend, czyli zasłon. Ponadto przed tablicą może być ustawiony matowy ekran. W otworach pokazują się światła różnego nasilenia i barwy. Zależnie od wzmocnienia lub osłabienia intensywności światła polecamy badanemu określać barwy widzianych okienek. Przesłonięcie tablicy ekranem matowym służy do imitowania mgły, w której barwy mogą być inaczej odczuwane.

Dla dokładnych naukowych badań poczucia barwnego używamy spektrometrów.

Z kolei nauka zapragnęła odpowiedzieć na pytanie: czy zwierzęta widzą barwy? Wielu uczonych i eksperymentatorów, pracowało i pracuje nad tym zagadnieniem. Spotykają się jednak z łatwo zrozumiałymi trudnościami. Zwierzę nie powie nam, czy w ogóle widzi barwy, a tym bardziej, czy widzi barwę zieloną lub czerwoną. Trzeba wytresować dane zwierzęta w pewnym kierunku, a i wtedy nie wiemy, czy reakcje, jakie wynikną, będą następstwem rozpoznawania barw czy innych razem występujących zjawisk lub też okoliczności, Trudno jest nieraz wyciągnąć odpowiednie wnioski. Rzecz oczywista, że w doświadczeniach ze zwierzętami należy posługiwać się barwami o jednakowej jasności. Jeżelibyśmy tego nie przestrzegali, to zwierzę, jak daltonik, będzie się orientowało skalą jasności, a nie skalą barw. Liczne doświadczenia doprowadzają do wniosku, że niektóre zwierzęta widzą pewne barwy. Do tej pory nie mamy przekonywających dowodów, że spośród ssaków, poza człowiekiem, małpami człekokształtnymi i pozostałymi rodzajami małp, inne zwierzęta widzą barwy. Ptaki najprawdopodobniej widzą więcej barw niż my. Przepiórka na pewno widzi barwy. Ptaki widzą barwy o wiele lepiej niż my, zwłaszcza od strony czerwonej widma. Pszczoły widzą dobrze barwę niebieską; prawdopodobnie nie widza czerwonej. Żaby podobno nie widzą barw. Uważny czytelnik złapie nas jednak na sprzeczności, dotychczas nie wyjaśnionej, a mianowicie jak wynika z ostatnich badań Grzmita, badań obiektywnych, właśnie żaba ma najkompletniejszy układ modulatorów (receptorów) barw. Sprzeczność można wyjaśnić do pewnego stopnia tym, że badania, o których powyżej wspomniano, były przeprowadzane metodą subiektywną. Zresztą należy stale pamiętać, że wyjaśniamy odczuwanie barw hipotezami jeszcze nie sprawdzonymi wszechstronnie.

Dla przykładu, jak wygląda praca badacza, przytoczymy opis doświadczenia z pszczołą. Wśród szachownicy szarych kwadratów umieszczono kwadrat niebieski. Na nim postawiono naczyńko z miodem. Można zarzucić, że pszczoła kieruje się powonieniem; by ją zdezorientować, ustawiono na wszystkich kwadratach puste naczyńka i zupełnie podobne do naczyńka pełnego. Ponadto stale przesuwano naczynie z miodem, zmieniając pole szachownicy i położenie kwadracika niebieskiego. Mimo to pszczoła zawsze znajdowała, pełne naczyńko miodu, ale nie mogła tego dokonać, gdy naczyńko zostało umieszczone na szachownicy z. jednym , polem czerwonym, i na nim postawiono naczyńko pełne. Takich i innych podstępów używano, by zorientować się, czy i jakie zwierzęta ewentualnie widzą barwy. Oczywiście, że wszystkie te doświadczenia mogą być zakwestionowane. Nie stanowią też one niezbitych dowodów, że zwierzęta widzą barwy i że ewentualnie z tej własności czynią jakiś użytek.