Jednorożca jako motywu użyi A. Diirer, ażeby stworzyć jedno z najpiękniejszych dzieł o niezwykłej precyzji wykonania. Szereg obrazów wvobraża różn -rodzaje jednorożców. Znane gobeliny francuskie przedstawiają sceny z „Damy z jednorożcem“. Bajki, zwłaszcza niemieckie, często wprowadzają jednorożca. Poza tym poczesne miejsce znalazł w heraldyce. Np. w herbie angielskim wespół z lwem trzyma emblemat herbowy. Tak samo można go było znaleźć wśród herbów polskich.

Należy zaznaczyć, że w heraldyce jednorożec uległ pewnej metamorfozie; posiada co prawda korpus koński, ale bródkę ma koźlą a ogon lwa.

Co właściwie ma symbolizować jednorożec? W starym testamencie ma być obrazem mocy jaka zawarta jest w jego rogu. Sądząc z legendy średniowiecznej jest on również symbolem czystości i pojmany mógł być tylko przez dziewicę.

Sądząc z powyższych przykładów, jednorożec by! bardzo popularny, począwszy od czasów biblijnych a może jeszcze dawniejszych. Ciekawe jest jednak skąd ta legenda bierze swój początek? Czy jest wyłącznie wytworem fantazji, jak pegaz czy gryf, czy też oparta jest na jakiejś żyjącej w dawnych czasach a dziś wymarłej istocie?

Wiadomości starożytnych uczonych nie są dla nas tutaj miarodajne, gdyż nauka wówczas nie posługiwała Się eksperymentem, a opierała się głównie na przesłankach filozoficznych. Chcąc wyciągnąć jakieś konkretne wnioski musimy oprzeć się na paleontologii i anatomii porównawczej. Ale żadne szczątki kopalne nic nie mówią o istnieniu podobnego do jednorożca zwierzęcia. Co prawda w czwartorzędzie na Syberii żył ssak zwany Elasmo-therium o wymiarach słonia, a szkielecie nosorożca. Na czole posiadał potężny róg.

Rodzina nosorożcowatych jest blisko spokrewniona z rodziną koniowatych i należy do tego samego rzędu nieparzystokopytnych. Być może, że legenda opierała się na podłożu prawdy i z trudnego dosyć do obserwacji nosorożca stworzyła w perspektywie wieków konia o jednym rogu. Mit o jednorożcu stawał się tym ciekawszy i bardziej tajemniczy, że zwierzę to nie istniało. Stąd też tyle rozbieżności w opisie jego wyglądu zewnętrznego?

Wywodząc dalej pochodzenie jednorożca z nosorożca, należy podkreślić, że „róg“ w ścisłym tego słowa znaczeniu, tzn. zbudowany z istoty rogowej posiadają tylko nosorożcowate. U wszystkich innych ssaków rogatych, tzn. pelnorogich, pustorogich i kosmatorogich, tzw. „róg“ utwórz -ny jest z substancji kostnej.

Wreszcie występowanie nosorożca o jednym rogu (Rhinoceres unicornis) do pewnego stopnia potwierdzałoby omawianą hipotezę. Mianowicie zamieszkuje on Indie. Niektórzy zaś autorowie dopatrują się możliwości przedostania się legendy m – jedno « rożcu właśnie z Indii.

Jeżeli jednak jednorożec nie istniał wcale, to skąd brano jego rogi do celów leczniczych? Otóż przypuszczalnie były to sproszkowane zęby narwali. (Menodon monaceros). Samiec tego gatunku delfina, zamieszkującego morza północne, posiadał w górnej szczęce wydłużony ząb na parę metrów. Ponieważ narwale dzięki temu nazwano jednorożcami — sproszkowany ząb narwala uważano za sproszkowany róg legendarnego jednorożca.

Inna wersja podaje, że rzekomy róg jednorożca był rogiem antylopy z rodzaju Oryx zamieszkującej Afrykę.

Legenda o jednorożcu może być jednak ciekawa nie tyle z punktu widzenia przyrodniczego, co historycznego. Przejmowanie bowiem niektórych legend przez pewne narody, rzuca nam światło na wpływy kulturalne w zamierzchłych dziejach ludzkości.