Przed wybuchem wojny zbiory Biblioteki Narodowej liczyły w przybliżeniu ok. 450.000 tomów, ok. 80.000 periodyków (wolum), 23.000 rękopisów, bogaty zbiór graficzny, liczący 64.000 rycin i rysunków, ponad 10.000 map. bogaty dział teatroiogicz-ny. muzyczny i szereg mniejszych działów.
Straty wojenne poniesione przez Bibliotekę Narodową stanowiły dotkliwy cios dla kultury polskiej. Spłonęła całkowicie biblioteka rapperswilska (około 30.000 t.), zawierająca podstawowe materiały do dziejów XIX w. Spalone zostały przez okupanta prawie wszystkie rękopisy oraz zbiory specjalne i polskie starodruki. Władze hitlerowskie zgromadziły je w Bibliotece Krasińskich (ulica Okólnik 9 w Warszawie) i tam po powstaniu rozmyślnie podpaliły.
Ponadto wiele cennych dzieł wywieziono do Niemiec. Część ich ocaliły wojska radzieckie i przekazały Polsce. Barbarzyńcy hitlerowscy zniszczyli również księgi inwentarzowe i katalogi, uniemożliwiając dokładne stwierdzenie strat.
BIBLIOTEKA NARODOWA PO WOJNIE
Rozwój Biblioteki Narodowej w Odrodzonej Polsce przybrał nadzwyczaj szybkie tempo. Udało się odszukać na terenie Niemiec część wywiezionych zbiorów, w tym wiele cennych rękopisów z biblioteki Załuskich. Biblioteka im. Lenina w Moskwie przekazała Bibliotece Narodowej ocalone przez radzieckich żołnierzy ponad 8.000 tomów i 2.147 rękopisów. Biblioteka Narodowa przejęła ocalałą część Biblioteki Krasińskich (91 tys. tomów), resztki Biblioteki Zamoyskich, szereg dużych bibliotek pomagnackich i podworskich. Liczni ofiarodawcy wzbogacają Bibliotekę Narodową cennymi dziełami i rękopisami. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego przekazało Bibliotece Narodowej książki Potockich, skonfiskowane podczas głośnej swego czasu próby wywiezienia ich wraz ze zbiorami sztuki za granicę.
Prowadzona jest na szeroką skalę akcja zakupów, przy czym Biblioteka Narodowa nabyła szereg cennych księgozbiorów prywatnych od naukowców i bibliofilów. Na wyróżnienie zasługuje zakup księgozbioru po wybitnym bibliofilu Aleksandrze Czołowskim, który zgromadził wiele białych kruków i unikatów w zakresie starych druków polskich i map, dotyczących Polski. Dzięki poważnym kwotom, jakie państwo nasze przeznacza na zakup książek, wzrost zasobów Biblioteki Narodowej odbywa się w bardzo szybkim tempie. Niezależnie od zakupów prowadzona jest akcja wymiany książek zarówno z bibliotekami w kraju jak i za granicą. Coraz bardziej ożywiona jest wymiana z bibliotekami radzieckimi, przede wszystkim Biblioteką im. Lenina w Moskwie.
Biblioteka Narodowa, jak wspomniano już wyżej, gromadzi również caią produkcję wydawniczą Polski.
Obecny stan zbiorów Biblioteki narodowej przedstawia się następująco:
Oddanych do użytku — opracowanych i skatalogowanych druków nowszych (od 1800 r.) 306.282 woluminów. Skatalogowanych czasopism 177.235 woluminów, starych druków 80.000 woluminów, rękopisów 6.169 pozycji, rycin i rysunków 17.822 sztuki, odbudowuje się dział kartograficzny, muzyczny i teatrologiczny,
W zasobach nieopracowanych i nie ujętych jeszcze w żadną ewidencję posiada Biblioteka Narodowa druków nowszych i starszych oraz czasopism ok. 1.090.000 woluminów. Liczba ta stawia przed Biblioteką Narodową poważne zadania jak najszybszego oddania do użytku tych nie pracujących książek, Z zasobów tych Biblioteka Narodowa będzie mogła zasilić i inne biblioteki, odczuwające dotkliwe braki. W ostatnich dniach Prezydium Rady Ministrów przyznało Bibliotece Narodowej specjalną subwencję dla przyśpieszenia prac nad porządkowaniem księgozbioru. Nie może być w Polsce Ludowej próżnujących książek.
Biblioteka Narodowa w przyśpieszonym tempie przygotowuje się do wypełnienia zadań spoczywających na centralnej bibliotece polskiej. Instytut Bibliograficzny, stanowiący jeden z ważnych działów Biblioteki, rozszerza zakres swoich prac. Oprócz bibliografii bieżącej wydawanej w formie tygodnika: „Przewodnik Bibliograficzny“, opracowuje „Bibliografię Zawartości Czasopism“, w przygotowaniu podjęcie prac nad bibliografią retrospektywną, rozpoczęto też prace nad bibliografiami specjalnym:
Przełomowym momentem w dziejach Biblioteki Narodowej będzie oddanie do użytku nowego gmachu, który stanowi jedną z poważniejszych inwestycji kulturalnych planu sześcioletniego. Rozwój związanej z pracą i życiem narodu nauki polskiej poprzez budowę jej laboratoriów jest jednym z kamieni węgielnych budowy socjalizmu.